1. Zacznijmy od ćwiczeń języka:
- wysuwanie i chowanie języka do jamy ustnej /usta szeroko otwarte/,
- wysuwanie języka – język szeroki i wąski; kierowanie języka w kąciki ust: w prawo i w lewo,
- mlaskanie środkiem języka, mlaskanie czubkiem języka, przyssanie języka do podniebienia przy szeroko otwartych ustach,
- opuszczanie języka przy szeroko otwartych ustach na brodę a następnie unoszenie go do nosa,
- przy szeroko otwartych ustach kierowanie języka do kącików ust (raz z lewej, raz z prawej strony),
- zrobienie z języka wąskiego grotu,
- rozpłaszczanie języka (język płaski, szeroki jak łopata),
- unoszenie języka do podniebienia (głoska l na spacerze),
- oprzeć język o dolne zęby, wybrzuszyć go tak, aby górne żeby skrobały grzbiet języka,
- podnoszenie, zawijanie brzegów języka do góry (rynienka, rulonik, nerka),
- oblizywanie językiem warg przy otwartych ustach,
- wysuwanie i cofanie języka przez zwarte zęby – zęby masują język,
- oblizywanie językiem zębów (dolnych, górnych, liczenie ich),
- wypychanie policzków językiem przy zamkniętych ustach (raz z lewej, raz z prawej strony)
- rysowanie językiem wysuniętym z jamy ustnej kółek w powietrzu
- można posmarować czy przykleić dziecku do podniebienia czekoladę i poprosić, by się „uporało” z tym słodkim problemem za pomocą języka.
Ćwiczenia te znakomicie udoskonalają i wzmacniają mięśnie języka, przygotowują do prawidłowej realizacji głosek, jeśli nie ma zaburzeń w budowie języka. Czasem zachodzi potrzeba podcięcia zbyt krótkiego lub przerośniętego wędzidełka podjęzykowego, na zabieg ten wykonywany u laryngologa lub chirurga kieruje pediatra.
Ćwiczenia warg:
- szerokie otwieranie i zamykanie ust,
- zaciskanie warg,
- złączyć wargi płasko, następnie rozciągnąć je przez cofniecie kącików ust /jak przy samogłosce „i”/
- zakrywanie wargi górnej wargą dolną,
- dolna wargą zasłonić dolne żeby, górną wargą górne zęby,
- zakrywanie wargi dolnej wargą górną,
- nagryzanie warg zębami,
- przesuwanie zamkniętych warg na boki,
- dmuchanie przez złączone wargi,
- nadymanie policzków,
- mocne rozciąganie ust (jak przy głosce e), a następnie mocne ściąganie warg (jak przy głosce u),
- gwizdanie,
- przepychanie powietrza wewnątrz zamkniętej jamy ustnej,
- cmokanie,
- parskanie.
Ćwiczenia podniebienia miękkiego:
- ziewanie (z opuszczoną nisko dolną szczęką)
- kaszlenie z wysuniętym lekko do przodu językiem
- naśladowanie płukania gardła (gulgotanie)
- naśladowanie połykania pastylek
- naśladowanie chrapania na wdechu i wydechu
- wciąganie policzków
- zaciskanie na przemian dziurki nosa (w tym czasie oddychanie następuje wolną dziurką)
- wszelkiego rodzaju gry na instrumentach dętych (trąbki, piszczałki, gwizdki, organki).
Świetną zabawą jest: (nie znam jej źródła) „Bajka o Babie”
Pewnego dnia baba, która mieszka u każdego w buzi robiła wielki porządki. Najpierw umyła dokładnie ściany – przesunięcie języka w stronę policzków (ich wewnętrznej powierzchni) i dokładnie umyjcie jedną, a potem drugą ścianę. Potem umyła sufit – język przesuwamy do podniebienia i wykonujemy tę samą czynność. Podłoga też była brudna, więc umyła ja bardzo dokładnie – opuszczony jak najniżej język myje dolne dziąsła. Okna też musiały zostać umyte. Najpierw umyła ich stronę zewnętrzną, a potem od środka – język wędruje po stronie zewnętrznej zębów, a potem po stronie wewnętrznej. Część okien była otwarta – szczerby po wypadniętych zębach – więc ich nie umyła. Potem umyła schody w przedsionku – język przesuwa się w stronę dolnej wargi i wysuwa na brodę. Komin też musiał zostać wyczyszczony – język wysuwa się w kierunku wargi górnej i nosa. Kiedy spostrzegła z okna przechodzącą sąsiadkę pomachała jej ściereczką – język wędruje z jednego kącika ust do drugiego (zwracamy przy tym uwagę, aby usta do drugiego (zwracamy przy tym uwagę, aby usta dziecka były szeroko otwarte). Na koniec wytrzepała dywany – wyciągnij język, pochyl głowę w dół i nią potrząśnij. W ten sposób dom został wysprzątany.
Ćwiczenia oddechowe:
- dmuchanie na piłeczkę pingpongową (lekko, mocno),
- chłodzenie gorącej zupy,
- dmuchanie na płomień świecy (koniecznie z zachowaniem ostrożności i pod opieką osoby dorosłej)
leciutko tak, aby płomień drgał ale nie zgasł,
- zdmuchiwanie mlecza,
- dmuchanie na wiatraczki, skrawki papieru, waciki, piórka,
- odtajanie zamarzniętej szyby,
- zabawy z rurką lub słomką i wodą w szklance,
- lokomotywa oddaje nadmiar pary: szszszsz, ffffffffff,
- zabawy w naśladowanie np. śmiechu różnych osób (pana ho-ho, ho; pani ha- ha, ha;
dziecka-hi-hi, hi),
- wypuszczanie powietrza z balonika,
- liczenie na wydechu jeden, dwa, trzy, cztery, pięć ......
Ćwiczenia słuchowe polegają na różnicowaniu dźwięków wydawanych przez zwierzęta, środki lokomocji, instrumenty muzyczne oraz rozróżnianiu odgłosów z życia domowego i wyrazów (określenia kolorów, miejsca).
Przykłady ćwiczeń słuchowych.
Ćwiczenia słuchowe mają na celu dostrzeganie i różnicowanie dźwięków z otoczenia oraz rozwój słuchu fonematycznego umożliwiającego słyszenie i różnicowanie dźwięków mowy.
1. Rozpoznawanie dźwięków wydawanych przez różne przedmioty np. odbijanie piłki, stukanie do drzwi, tykanie zegara.
2. Rozpoznawanie dźwięków wydawanych przez różne instrumenty.
3. Rozpoznawanie źródeł dźwięków, głośności, wysokości.
4. Nazywanie i naśladowanie głosów zwierząt.